Topograficzny
Słownik
Starożytnego
Rzymu
ROMA ANTIQUA |
ROMA IN MEDIA PARTE |
ROMA MODERNA |
REGES ET IMPERATORES |
Romulus
Legendarny założyciel i pierwszy król Rzymu |
753 – 716 p.n.e. |
|
Numa Pompilius
Sabińczyk, religijny prawodawca, twórca kolegiów kapłańskich i rzemieślniczych; łagodził obyczaje w Rzymie i uchwalił prawa |
715 – 673 p.n.e. |
|
Tullus Hostilius
Cieszący się sławą wielkiego wojownika, zdobywca Alba Longa; zwyciężył Albanów oraz przyłączył Wzgórze Celius |
673 – 642 p.n.e. |
|
Ancus Marcius
Budowniczy pierwszego mostu na Tybrze, założyciel portu w Ostii; przyłączył do Rzymu wzgórza Awentyn i Janikulum |
642 – 617 p.n.e. |
|
Tarquinius Priscus
Założyciel dynastii Tarkwiniuszy pochodzenia etruskiego; ustanowił igrzyska rzymskie, a także pokonał Sabinów |
617 – 579 p.n.e. |
|
Servius Tullius
Budowniczy tzw. murów serwiańskich otaczających miasto; jako pierwszy zarządził ogólny spis ludności Rzymu |
579 – 534 p.n.e. |
|
Tarquinius Superbus
Syn Tarkwiniusza Starego (Tarquinius Priscus), ostatni król Rzymu, pokonał Wolsków i zawarł pokój z Etruskami. Wypędzony przez lud rzymski |
534 – 509 p.n.e. |
|
509 r. p.n.e.
Rzym staje się republiką
|
Po pierwszym okresie historii Rzymu (753 - 510), okresie siedmiu królów,
nastał czas Rzymu republikańskiego. Ostatni król, Tarkwiniusz Pyszny tak się
dał Rzymianom we znaki, że już nigdy nie dopuścili do powrotu ustroju
królewskiego (nawet cesarze rzymscy, chociaż mieli władzę absolutną, nie
odważyli się na tytuł króla). |
494 r. p.n.e.
Secesja rzymskich plebejuszy |
Chociaż Rzym stał się republiką, jednak bardzo szybko nastąpiło
rozwarstwienie ludności na uprzywilejowanych patrycjuszy i często zadłużonych
i niewolonych plebejuszy. Zbuntowani opuścili Rzym. Przestraszeni patrycjusze
("Kto będzie wykonywał najcięższe prace?", "Kto będzie bronił
murów miasta?") przekonali do powrotu obietnicą utworzenia urzędu
trybuna ludowego. |
450 r. p.n.e.
Prawo XII Tablic w Rzymie |
Rzym stał się w 509 r. republikański, ale jeszcze nie w pełni
praworządny. Starcia między uprzywilejowanymi patrycjuszami, a często
krzywdzonymi plebejuszami, prowadziły do starć między tymi warstwami. Prawo
XII Tablic, czyli ustawy precyzyjnie ustalające prawa i obowiązki wszystkich
obywateli, kończą domowe starcia ludności republiki rzymskiej. |
312 r. p.n.e.
Via Appia w Rzymie |
Na polecenie cenzora Klaudiusza Appiusza zbudowano z Rzymu do Kapui
pierwszą brukowaną drogę. Stała się wzorcem solidności wszystkich rzymskich
dróg. |
275 r. p.n.e.
"Pyrrusowe zwycięstwo" |
Król Epiru, Pyrrus, włączył się w wojnę Tarentu przeciwko Rzymowi. Po raz
pierwszy Rzymianie ujrzeli w armii Pyrrusa bojowe słonie. Wygrał bitwę
Pyrrus, ale z tak wielkimi stratami, że − jak stwierdził − "Jeszcze
jedno takie zwycięstwo, a jesteśmy przegrani". |
264 - 241 r. p.n.e. I wojna punicka |
Między Rzymem a Kartaginą musiało dojść do wojny. Za mało było miejsca
dla dwóch potęg. Pierwsza wojna toczyła się głównie na morzu, którą Rzymianie
wygrali wypierając Kartagińczyków z Sycylii. |
218 - 202 r.
p.n.e. II wojna punicka |
Niezwykle zażarta II wojna punicka. Słynne przejście Hannibala przez Alpy
z armią uzbrojoną m.in. w bojowe słonie, klęski Rzymian, zagrożenie samego
Rzymu (Hannibal ad portas. Hannibal u bram), przeniesienie
teatru wojny do Afryki i zwycięstwo słynnego wodza rzymskiego, Korneliusza
Scypiona Afrykańskiego nad wojskami Kartaginy (słynne żałosne: "Zamo, O
Zamo" Hannibala po klęsce pod Zamą i łatwa do zapamiętania data 202). Po
traktacie pokojowym (201). Kartagina traci m.in. Hiszpanię i wyspy Morza
Śródziemnego. |
149 - 146 r.
p.n.e. III wojna punicka |
Rzymianie ciągle mieli w pamięci klęski doznane od Hannibala. Szczególnie
jednak jeden Rzymianin, senator Katon Starszy, był za całkowitym wytępieniem
Kartagińczyków. Każde wystąpienie w senacie, niezależnie jakiego tematu
dotyczyło, kończył judzącym stwierdzenie: Céterum cénseo Cartháginem
delendam esse (A na koniec, to uważam, że Kartaginę należy
zniszczyć). Wzniecona III wojna punicka kończy istnienie Kartaginy, miasto
zostaje doszczętnie zniszczone. |
Śmierć braci
Gracchów: 133 r. p.n.e. 123 r. p.n.e. |
Słynni bracia, Tyberiusz i Gajusz Gracchowie, w czasie sprawowania urzędu
trybuna ludowego wnosili pod obrady przeciwobszarnicze ustawy. Obaj
zamordowani. |
73 - 71 r. p.n.e. Powstanie Spartakusa |
Spartakus, zniewolony po wojnie żołnierz z królewskiego rodu trackiego,
uciekł ze szkoły gladiatorów w Kapui, wszczął powstanie i w krótkim czasie
zebrał armię 70 tysięcy podobnych sobie pokrzywdzonych przez los. Przez dwa
lata armia pustoszyła tereny Italii. W 71 roku armia rzymska pokonała
powstańców, Spartakus poległ. Dla odstraszenia ewentualnych naśladowców
ukrzyżowano wzdłuż Via Appia 6000 niewolników. |
60 r. p.n.e. I triumwirat |
Gajusz Juliusz Cezar, Marek Licyniusz Krassus oraz Gnejusz Pompejusz
tworzą tajny układ, sojusz wzajemnego poparcia, skierowany przeciwko
senatowi. |
58 - 51 r. p.n.e. Podbój Galii przez Cezara |
Cezar był klasycznym przykładem stosowania zasady Dívide et ímpera
(Dziel i rządź), również w Galii (tereny dzisiejszej Francji). Plemiona tan
zamieszkujące nie stanowiły jeszcze zjednoczonego państwa, dlatego też
łatwiej było popierać jednych przeciwko drugim dla swojej, tzn. rzymskiej
korzyści. Niewątpliwie męstwo Rzymian, ale i polityczne umiejętności
doprowadziły do podbicia Galii. Pod koniec wojny plemiona galijskie próbowały
zjednoczyć się i walczyć wspólnie pod wodzą Wercyngetoryksa, narodowego
bohatera dzisiejszej Francji, ale Rzym okazał się silniejszy. |
49 r. p.n.e. Cezar przekracza Rubikon |
Wzrastająca potęga Cezara wzbudza wrogość w senacie rzymskim. Cezar nigdy
nie był skłonny poddać się senatowi. Po zwycięstwach w Galii, gdy senat
nakazał rozpuścić wojsko i wrócić do Rzymu, wrócił, ale z wojskiem. Zaczęła
się wojna domowa. |
44 r. p.n.e. Zabójstwo Cezara |
Około 60 republikanów utworzyło sprzysiężenie mające na celu zamordowanie
Cezara. W dniu 15 marca (Idy Marcowe) zaatakowali w senacie. Jednym z
morderców był Brutus (Et tu, Brute, contra me? I ty, Brutusie,
przeciwko nie?). |
11. XI. 43 r.
p.n.e. II triumwirat |
Gajusz Oktawiusz (adoptowany syn Cezara), Marek Antoniusz i Marek Lepidus
tworzą układ przeciwko zabójcom Cezara i przeciw senatowi. |
7. XII. 43 r. p.n.e. Śmierć Cycerona |
Marek Tuliusz Cyceron, jeden z najwybitniejszych polityków, mówców,
filozofów rzymskich stanął po stronie republiki i senatu. W tych niepewnych
czasach za błąd opowiedzenia się po niewłaściwej stronie płaciło się życiem.
Z rozkazu Marka Antoniusza został zamordowany, a jego głowę wystawić kazała
na widok publiczny, na mównicy Forum Romanum, skąd atakował słowem, Fulwia,
żona Marka Antoniusza. |
Augustus |
27 p.n.e. - 14 n.e. |
|
Tiberius |
14 - 37 |
|
Caligula |
37 - 41 |
|
Claudius |
41 - 54 |
|
Nero |
54 - 68 |
|
Galba |
68 - 15. I. 69 |
|
Otho |
15. I. - 16. IV. 69 |
|
Vitelius |
3. I - 21. XII. 69 |
|
Vespasianus |
69 - 79 |
|
Titus |
79 - 81 |
|
Domitianus |
81 - 96 |
|
Nerva |
96 - 98 |
|
Traianus |
98 - 117 |
|
Hadrianus |
117 - 138 |
|
Antoninus Pius |
138 - 161 |
|
Marcus Aurelius |
161 - 180 |
|
Commodus |
180 - 192 |
|
Pertinax |
1. I - 28. III. 193 |
|
Didius Iulianus |
28. III - 1. VI. 193 |
|
Septimius Severus |
193 - 211 |
|
Clodius Albinus |
193 - 197 |
|
Caracalla |
198 - 217 |
|
Geta |
209 - 212 |
|
Macrinus |
217 - 218 |
|
Elagabalus (Heliogabalus) |
218 - 222 |
|
Alexander Severus |
222 - 235 |
|
Maximinus Thrax |
235 - 238 |
|
Gordianus I |
III. 238 |
|
Gordianus II |
III.
238 |
|
Pupienus |
ok.
IV - VIII. 238 |
|
Balbinus |
ok.
IV - VIII. 238 |
|
Gordianus III |
238 - 244 |
|
Philippus (Arabus) |
244 - 249 |
|
Decius |
249 - 251 |
|
Trebonianus Gallus |
251 - 253 |
|
Aemilianus |
ok. VII - X. 253 |
|
Valerianus |
253 - 260 |
|
Gallienus |
253 - 268 |
|
Claudius II (Goth) |
268 - 270 |
|
Aurelianus |
270 - 275 |
|
Tacitus |
275 - 276 |
|
Florianus |
ok. VII - VIII. 276 |
|
Probus |
276 - 282 |
|
Carus, Cariunus, Numerianus |
282 - 285 |
|
Diocletianus |
284 - 305 |
|
Maximianus |
286 - 305 |
|
Constantius I |
305 - 306 |
|
Galerius |
305 - 311 |
|
Flavius Severus |
306 - 307 |
|
Maxentius |
306 - 312 |
|
Maximinius Daia |
309 - 313 |
|
Constantinus Magnus |
306 - 337 |
|
Licinius |
308 - 324 |
|
Constantinus II |
337 - 340 |
|
Constans |
337 - 350 |
|
Constantius II |
337 - 361 |
|
Iulianus (Apostates) |
360 - 363 |
|
Iovianus |
363 - 364 |
|
Valentinianus I |
364 - 375 |
|
Valens |
364 - 378 |
|
Gratianus |
367 - 383 |
|
Valentinianus II |
375 - 392 |
|
Theodosius |
379 - 395 |
|
Honorius |
395 - 423 |
|
Iohannes |
423 - 425 |
|
Valentinianus III |
425 - 455 |
|
Petronius Maximus |
17. III - 31. V. 455 |
|
Avitus |
455 - 456 |
|
Maiorianus |
457 - 461 |
|
Libyus Severus |
461 - 465 |
|
Anthemius |
467 - 472 |
|
Olybrius |
IV - 2. XI. 472 |
|
Glycerius |
473 - 474 |
|
Iulius Nepos |
474
- 475 |
|
Romulus Augustulus |
475
- 476 |
|